Op de jaarwisseling las ik hoe de meermaals bekroonde Nederlandse dichter Ester Naomi Perquin op onnavolgbare wijze vraagtekens plaatst bij de rijgeschiktheid van dichters. Ze deelde haar heerlijke bedenking met Jelle Van Riet voor De Standaard der Letteren van 31 december. De aanleiding voor het gesprek was haar vijfde poëziebundel Ongevraagd advies. Het interview loodste me regelrecht naar Ester Naomi Perquins gedichten, maar tegelijk riep de quote in kwestie zowel qua toon als qua formulering ook herinneringen bij me op aan het geestige proza van de Deense Stine Pilgaard.
Waarom dichters geen auto kunnen rijden
De quote van Ester Naomi Perquin (1980, Utrecht) is al poëzie op zich en gaat als volgt: ‘Er is een reden waarom [dichters] geen auto kunnen rijden. Ze kunnen niet kiezen tussen het verkeerslicht en een schoentje in de berm. Een automobilist weet waaraan hij voorrang moet geven, een dichter twijfelt.’
Die twijfel komt haar bekend voor en maakt dat ze ook zichzelf niet als een geboren chauffeur zou omschrijven. Over het halen van haar rijbewijs spreekt ze in termen van een heuse calvarietocht. Een lang en peperduur traject was het, ‘maar nog altijd goedkoper dan een psychiater en het levert evenveel zelfinzicht op.’
In haar woorden hoorde ik een echo van hoe het de hoofdpersoon vergaat in Stine Pilgaards roman Meter per seconde.
Meter per seconde
Stine Pilgaard (1984, Aarhus) geldt in Denemarken als een van de meest getalenteerde literaire stemmen van haar generatie. Haar lichtvoetige en beweeglijke aard gaat hand in hand met haar scherpzinnigheid. Daardoor valt er in haar boeken veel te (schater)lachen ondanks de onderliggende ernst.
Meter per seconde uit 2021 is het geestige en tegelijk ontroerende relaas van een jonge moeder. In het kielzog van haar vriend is ze in het ingeslapen Deense plaatsje Velling in West-Jutland terechtgekomen. Hij doceert er aan de volkshogeschool creatief schrijven, zij heeft er de handen vol met de zorg voor hun pasgeboren zoon. Een naam heeft het kind overigens nog niet. Een naam is volgens de moederende ik-figuur een hele verantwoordelijkheid. Je zadelt er immers een mens mee op van zijn wieg tot aan zijn grafsteen. Bijgevolg heeft ze al drie gemeentelijke aanmaningen daaromtrent in de wind geslagen.
Van louter slaapgebrek stuntelt de jonge vrouw zich bijna hallucinerend door de dagen. Toch waagt ze zich aan een eerste grote stap buiten haar moederbubbel: in de brievenrubriek ‘Vraagbaak’ staat ze lezers van de lokale krant met al dan niet ironische raad bij. Verder bekwaamt ze zich in de kunst van het keuvelen met de man in de straat en schrijft ze hogeschoolliederen als randbezigheid om de dagen door te komen. Dé uitdaging is evenwel het halen van haar rijbewijs.
De rotonde
Net als de de brievenrubriek, het gekeuvel en de hogeschoolliederen is haar rijopleiding een weerkerend thema. Dat het een erg tijdrovend en bochtig parcours is, wijt ze (deels) aan haar algehele uitputting. Zo rijdt ze een keer aan tachtig per uur een rotonde op, omdat ze die simpelweg niet heeft zien aankomen. De rotonde was er ineens. Haar rijinstructeur brengt hun snelheid via zíjn rempedaal terug naar vijftig. Niet voor het eerst verbaast hij zich over haar bedenkelijke chauffeurskunst, die gepaard gaat met een spannende rijstijl. ‘Jij bent onberekenbaar,’ zegt hij en klinkt bijna geïmponeerd. ‘Je hebt zowel iets van een beginneling, een demente bejaarde als van een wegpiraat.’
Na niet minder dan zevenentachtig (!) lessen met angst en beven te hebben doorsparteld, heeft ze haar rijbewijs eindelijk op zak. Even groot als haar eigen opluchting is die van haar resem rijinstructeurs die ze een na een tot wanhoop gedreven heeft.
‘Ongevraagd advies’ in Stine Pilgaards Mijn moeder zegt
De kunst van het autorijden roept zowel bij Ester Naomi Perquin als bij Stine Pilgaard poëtische en psychologische bedenkingen op. Maar er is nog meer dat de Nederlandse en de Deense met elkaar delen. Allebei slaan ze een schurende maar tegelijk vermakelijke toon aan. Dit maakt dat Ester Naomi Perquins poëtische miniaturen in de dichtbundel Ongevraagd advies ook op eenzelfde golflengte zitten met dat andere boek van Stine Pilgaard: Mijn moeder zegt. Dit is het debuut van de Deense. Ze schreef het in 2012. Bij ons kwam het vorig jaar uit.
Daarin weet een domineesdochter even niet meer van welk hout pijlen maken, nadat haar vriendin haar de bons gegeven heeft. Zowel haar vader als haar dokter en een goede vriendin werpen zich op als zachte heelmeesters. Haar moeder, daarentegen, vreest dat ze in lethargie gaat vervallen en port haar vuriger aan tot actie, telkens als ze daartoe de kans krijgt.
Het advies van de moeder is welgemeend, maar omdat haar dochter er niet meteen op zit te wachten, komt het niet altijd even goed aan. Ad rem als ze allebei zijn, levert dat geestige scènes op. De zinsnede ‘Mijn moeder zegt’ keert geregeld terug in combinatie met deze of gene waarheid die moederlief heerlijk ergerlijk declameert. Hoe ze altijd het laatste woord wil hebben klinkt nergens zo duidelijk door als in ‘Moeders hebben altijd gelijk, zegt mijn moeder’.
Ongevraagd advies van Ester Naomi Perquin
Het laatste woord is weliswaar niet waar het om draait in Ongevraagd advies van Ester Naomi Perquin. Haar gedichten getuigen van aarzeling, twijfel en tweestrijd. De waarheid is beweeglijk en er is meer dan één weg die je kan bewandelen, zoals vrijwel meteen al aan het begin van de bundel blijkt in ‘Manieren van leven’.
De hamvraag in dit gedicht: wat te doen als je oog in oog staat met een beer? De eerste persoon die prijs heeft, test in vier strofen verschillende strategieën uit om de beer te paaien of om van hem af te komen: hij zingt een lied van zoemende bijen, belooft verse zalm en honing en daarbovenop gebraden vlees, hij probeert de beer te verjagen, maakt zichzelf onzichtbaar. In de twee slotregels komt een tweede persoon aanlopen, laadt zonder omhaal zijn geweer en schiet de beer dood.
Meer lezen?
- Een aantal gedichten die Ester Naomi Perquin als Dichter des Vaderlands schreef, vind je hier
- Ester Naomi Perquin: Ongevraagd advies. Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam, 2022, 55 pagina’s. ISBN: 978 9028 223240
- Stine Pilgaard: Meter per seconde. Vertaald door door Edith Koenders en Adriaan van der Hoeven. Uitgeverij Oevers, Zaandam, 2021, 271 pagina’s. ISBN: 978 94 92068576
- Stine Pilgaard: Mijn moeder zegt. Vertaald door door Edith Koenders en Adriaan van der Hoeven. Uitgeverij Oevers, Zaandam, 2022, 191 pagina’s. ISBN: 978 94 93290174
- Mijn recensie van Meter per seconde voor Mappalibri
- Mijn recensie van Mijn moeder zegt voor Mappalibri
- De hamvraag in Ester Naomi Perquins gedicht ‘Manieren van leven’ – wat te doen als je oog in oog staat met een beer? – wordt pijnlijk reëel in het boek Geloven in het wild van de Franse schrijfster en antropologe Nastassja Martin.